Impact van Corona
Natuurlijk, veel aandacht in dit rapport voor de impact van Corona. Terecht veel lof over de inspanningen en flexibiliteit van alle docenten en medewerkers in het Onderwijs om er nog wat van te maken dit jaar. Het afstandsonderwijs wordt grondig beoordeeld en er worden goede ideeën gegeven hoe het online lesgeven kan werken. Maar – de Inspectie concludeert ook snoeihard dat de Coronacrisis de al aanwezige pijnpunten in het onderwijs zwaar zichtbaar heeft gemaakt.

Prestaties prestaties…
Waar wordt in het rapport naar gekeken door de OnderwijsInspectie? Sjiek gezegd, naar ‘de maatschappelijke opgaven van het onderwijs’. Ofwel de dingen die we in het onderwijs moeten doen om succesvolle en blije jonge mensen in de samenleving af te leveren. Het Onderwijs moet er vooral voor zorgen dat leerlingen:

1. Gecijferd & geletterd raken
2. Zichzelf leren kennen en zelf keuzes kunnen maken.

Dus ik denk: mooi, dat zijn twee belangrijke pijlers in het leven die hand & hand gaan. Leren & leven. Smart skills for school & life. Je moet immers goed kunnen lezen en schrijven en rekenen én je moet goede persoonlijke ‘skills’ hebben om je volle potentieel te kunnen leven. Met veel belangstelling lees ik dus het Grote Rapport, een oefening op zich. Wat lees ik vooral? De prestaties moeten omhoog. Bijvoorbeeld: Leesvaardigheid van de gemiddelde 15 jarige bedroevend laag. Goed punt dus. Moet aan gewerkt worden. Alle alarmbellen gaan af in het rapport: Prestaties moeten omhoog.

En hoe ik ook lees & herlees in het rapport, er wordt niets zinnigs gezegd over dat tweede punt: de vormgeving van het ’vak’ Persoonlijke Ontwikkeling in het onderwijs. Let op, want dit is echt pijnlijk, het rapport zegt daarover: “zicht op invulling onderbreekt. Want persoonsvorming kent geen wettelijke eisen en maakt daarom geen expliciet onderdeel uit van het onderzoek van de Inspectie”. Maar even verderop zegt het rapport: het welbevinden van jongeren staat onder druk.

Huh? Dus je zegt dat je je zorgen maakt, dat het belangrijk is maar we weten eigenlijk niet wat het is en we doen er dus niets aan? Want we hebben geen norm en we kunnen het niet meten?

Ik kan wel janken. Laten we even teruggaan naar Elze van Houtum, een 17-jarige scholiere die een prachtige brief schrijft aan Nederland, via de Volkskrant. Ze weet best dat ze het eindexamen dit jaar met goede cijfers zal halen, en toch heeft dit klotejaar haar paniekaanvallen en depressieve periodes bezorgd. Ze maakt zich geen zorgen over haar diploma, maar over haar suïcidale vrienden, zo schrijft de Correspondent over haar. Jezelf leren kennen en zelf keuzes maken is belangrijker dan ooit! Kunnen terugvallen op jezelf en op je veerkracht is cruciaal in een leven en in een crisis als deze al helemaal. Ik schrik me dood als ik in dit Onderwijsrapport lees dat de ADHD medicatie onder scholieren enorm toeneemt omdat ze daarmee de prestatiedruk kunnen ‘managen’. De wereld moet toch niet veel gekker worden.

Podium voor persoonlijke ontwikkeling
Hoe komt het dat de OnderwijsInspectie maar ‘narrow minded’ blijft afrekenen op cijfers en geen podium weten te maken voor het ontwikkelen van deze cruciale ‘life skills’? Omdat die moeilijk meetbaar zijn? Docenten doen moedige pogingen. Ze werken bijvoorbeeld graag met leerstijlentestjes om de kinderen hun leervoorkeuren te leren kennen. Dat is best individueel en ook lekker meetbaar 🙂 Maar helaas – In de Volkskrant van 3 april jl wordt het bestaan van leerstijlen onderuit gehaald. Een onderwijsmythe. Terwijl 90% van de docenten erin gelooft. We proberen in het onderwijs dus wel iets op het vlak van “leren over jezelf” mits we het snel even kunnen inzetten of makkelijk begrijpen. Daar houden we hardnekkig aan vast maar ze blijken niet te werken. Zo makkelijk is het niet om de psychologie en het brein van een leerling in ‘hokjes’ te vangen. En dat is wellicht ook de reden dat de cruciale paragraaf van persoonlijke ontwikkeling geen bestaansrecht krijgt in het Onderwijs zoals het nu is ingericht. Wat een gemiste kans.

Als er in het Onderwijs meer plek zou komen voor het ‘waarom’ van achterblijvende prestaties van leerlingen, dan zal de conclusie zijn dat Individuele Aandacht de sleutel is tot verbetering. Aandacht voor de belemmeringen in een kind, aandacht voor zijn specifieke aanpak, motivatie en kwaliteiten. En dat is nu precies waarom ouders terechtkomen bij particuliere leerpraktijken: ze kopen ‘Aandacht’ in. Ook dat wordt pijnlijk duidelijk in het Rapport van de Inspectie. Ouders kopen aanvullend onderwijs in omdat hun kind achterloopt, hun kind niet laat zien wat het in huis heeft en hun kind door school niet wordt ‘gezien’.

Schaduwonderwijs geeft aandacht
Belachelijke term trouwens, schaduwonderwijs. Het lijkt wel een criminele bende. Maar goed, de kranten koppen er lekker mee deze week. Overigens niets nieuws. De kern van alle ophef is: Schaduwonderwijs vergroot de sociale ongelijkheid. Want alleen hoogopgeleide en vooral rijke ouders weten de weg te vinden naar de huiswerkinstituten en bijlesclubs. En dat is ook waar. En dus zegt de Inspectie: dat willen we niet. We wijzen dat af. Huh? Daar ben ik wederom het pad bijster. Dat is toch gek? Je wilt dat iets niet bestaat en dan doe je het weg?

Ik kan je verklappen, het komt via alle achterdeurtjes overal weer binnen. Overigens, dat meldt het rapport ook nog: er is geld zat in het Onderwijs! Er waren al ruime financiële reserves bij de besturen. En nu komt er nog 8,5 miljard coronahulp bij. Dus je zou denken: daar liggen kansen met elkaar. Het aanvullende onderwijs kan het reguliere onderwijs versterken. 1 + 1 = 3 hier. Want het rapport zegt ook nog: “er zijn aanwijzingen dat aanvullend onderwijs de schoolprestaties verbetert”. En dat was nu juist dat de Onderwijsinspectie wil verbeteren: prestaties moeten omhoog! Je kunt een sterk groeiende markt van aanvullend onderwijs niet afwijzen. Je zult het moeten omarmen. Het bestaat niet voor niets. Het is een oplossing voor een fundamenteel probleem in het onderwijs. Omarm ons, ga met ons het gesprek aan, leer van ons. Kom kijken hoe wij dat doen, individuele aandacht, het kind echt “zien” én met aandacht en leertrajecten voor persoonlijke ontwikkeling.

Van prestatiefabriek naar leerboetiek
De inspectie zegt dat ‘er maar geen trek in de schoorsteen komt’ voor fundamentele vernieuwing en verbetering. Misschien moeten we stoppen met het onderwijs zien als een rokende, ronkende leerfabriek. Het wordt tijd om het tij te keren. Meer maatwerk, meer aandacht. Meer persoonlijke ontwikkeling. Meer leren over jezelf. Durven leren. Durven falen. Durven excelleren. Dat soort thema’s.

Een ding weet ik zeker: “als we steeds hetzelfde blijven doen, komen we steeds weer tot dezelfde resultaten”. Vrij naar Einstein. Een niet onbelangrijk iemand geweest in het Onderwijs 🙂

Hanke de Kock
hanke@leren-zo.nl